Santa María de Airães, hoxe en día, ten as distintas fases da súa vida ditadas pola influencia dos seus mecenazgos. A súa construción pode remontarse a finais do século XI, non obstante, hoxe só podemos ver vestixios da súa reforma a finais do século XIII ou principios do XIV e da súa ampla transformación na época moderna.

Esta igrexa tería sido padroado de fidalgos e o arcebispo de Braga presentaríaa no século XIII, pasando a ser un padroado real vinculado á Orde de Aviz en 1394 ata 1517, cando foi encomendada á Orde de Cristo. A importancia de cada un destes patróns quedou marcada nas distintas fases de construción e remodelación que conformaron o templo que vemos hoxe.

Esta igrexa está clasificada como Monumento Nacional desde o 29 de setembro de 1977 (dec. 129/77 do 29 de setembro).

Santa María de Airães está situada nunha zona do val chamada Mosteiro na parroquia de Airães.