Constitúe un conxunto urbano moi interesante que se contempla dende a N-540 na estrada de Ourense despois dunha fermosa carballeira que ten un terreo na casa grande dos Rivas.

O nome de Vilanova dos Infantes, que é a versión máis aceptada, podería ser a derivación dunha lenda sobre o nacemento de sete irmás xemelgas, ou mellor dito, no feito concreto da residencia da nai e da irmá de San Rosendo, e aquelas de sangue real coma ela -a historia fala incluso das fillas de Alfonso A súa filla Adosinda, irmá de San Rosendo, pronto se incorporaría.

Este mosteiro sería posteriormente anexionado a Celanova (presumiblemente como priorato masculino) e as monxas, incluídas as dúas princesas reais, trasladadas a Allariz.

Algo lonxe da vila medieval, no lugar de Santa María, a súa igrexa prerrománica, semellante á capela de San Miguel, foi derrubada cara a 1880, vendo a súa pedra en pouco tempo. Algúns elementos aínda se conservan en diversas edificacións da zona, así como no Museo Arqueolóxico Provincial.Neste sentido, cabe destacar a existencia de dous modillóns con motivos mozárabes nunha vivenda do Cristal, situada a carón da estrada N-540.

O outro elemento histórico que identifica a Vilanova dos Infantes, xunto coa súa configuración urbana de estrutura e probable orixe castrexa, é o castelo, do que se conserva o torreón.

De orixe seguramente común ás outras fortalezas do século XII, pertenceu durante moito tempo, e con ela a vila, ao mosteiro de Celanova.En 1369 Enrique II fíxollelo a don Fernando de Castro para cederllo a Juan Rodríguez de Biedma. Ata non hai moito non se coñecía o impacto que tivo a revolta irmandiña na súa totalidade, aínda que os últimos estudos arqueolóxicos sacaron á luz o que ben podería ser o soto interior da antiga torre, o que modifica substancialmente este suposto.

A mediados do século XVI estaba entre as principais fortalezas de Galicia. Por mor da herdanza Biedma pasou á casa de Monterrei e entrou en preito coa familia Lemos. Arredor de 1645 foi reformado para as loitas fronteirizas hispano-portuguesas, que non lle afectaron directamente. Despois da Desamortización de Mendizábal e ata que se sumou á de Celanova en xaneiro de 1927, instalouse na torre o Concello de Vilanova dos Infantes, responsable en boa medida da súa actual conservación.

Na actualidade o edificio alberga unha exposición permanente sobre a historia, xeografía e economía da comarca.

A vila está formada por un caserío típico, onde hai moitos hórreos e rúas que conservan un claro carácter medieval. O elemento principal é evidentemente o torreón do antigo castelo, aínda que tamén é única e á vez enigmática a existencia dunha cova coñecida como “San Vivián” e que lembra as formas dunha máis que posible ermida posteriormente reutilizada funcións.

A igrexa parroquial está formada por aceptable barroco e conserva no seu interior un dos principais Cristos medievais da provincia. Quizais a de maior valor artístico, que probablemente procede do antigo mosteiro de Santa María.

Os antigos zapateiros de Vilanova, xunto cos de Allariz e Noia, gozaron de gran sona en Galicia, conservando desta tradición un baile particular de orixe medieval, que honra anualmente, o 15 de setembro, á Virxe de Cristal.

Neste sentido, cómpre lembrar a veneración da que goza en toda a comarca esta virxe, unha virxe que se fixo especialmente coñecida grazas ao excelente poema que sobre a lenda escribiu o inesquecible poeta celanovés Manuel Curros Enríquez.