Clasificado como Monumento Nacional en 1910, é o principal ex-libris da cidade de Bragança e o único exemplo de arquitectura civil románica en toda a Península Ibérica.

Probablemente construíuse no primeiro terzo do século XIV e podería coincidir co castelo. Algúns autores cultos, como o abade de Baçal, sinalaron como época da súa construción a finais do século XII e principios do XIII. Pero estudos máis recentes apuntan a finais do século XIV como a data máis probable da súa construción, converténdose nun edificio románico altomedieval.

O edificio ten planta pentagonal irregular e consta de dous corpos (espazos) diferentes: o subterráneo, formado por unha gran cisterna semi enterrada nunha concavidade rochosa, cunha bóveda de canón reforzada por dous arcos principais (para almacenar augas pluviais e mananciais). , e a superficie, que cobre a cisterna e conforma a planta do vestíbulo, concibida como unha ampla galería con 38 pequenas ventás de arco de medio punto, o que dá orixinalidade ao edificio.

Todo o edificio é de granito e está cuberto por unha cuberta de cinco vertentes con cornixas escavadas na parte superior para recoller as augas pluviais, que son conducidas ao alxibe a través de canles nos muros. Semella que tiñan a mesma finalidade as cunetas, que discorren máis ou menos a media altura por todas as fachadas do edificio, a excepción da fachada orientada ao leste, que podería ser utilizada para recoller augas dos tellados da igrexa de Santa María ou de edificios limítrofes xa derrubados.

As cornixas están apoiadas, tanto no interior como no exterior, por 53 modillóns labrados con motivos xeométricos, vexetais, zoomorfos e antropomorfos, agás un, no interior, que representa o escudo de Portugal.

Na fachada norte do edificio ábrense dous portalóns rectos de dintel, que dan acceso ao interior elevado da galería, cunha planta de pedra dividida por tres ocos cuadrangulares que dan acceso á cisterna. Polos cinco muros interiores discorre un banco ou sedia de pedra, que probablemente foi construído expresamente para servir de “Ayuntamiento”, onde se celebraban reunións dos “homes de ben” para tratar os problemas do municipio.

A composición bipartita do edificio lembra así as diferentes funcións que este monumento sui generis tivo ao longo dos séculos. Non obstante, parece haber un consenso xeral sobre a súa función orixinal, que era a de cisterna para almacenar auga. Os primeiros nomes -“alxibe”, “cuarto de auga” (documentado a partir de 1446)- indican que a finalidade principal do edificio era utilitaria. Nos primeiros anos do século XVI prodúcese a “municipalización” (construción efectiva da Domus), pero a denominación de “Domus Municipalis” non aparece ata finais do século XIX.

O edificio orixinal sufriu sucesivas reformas a finais do século XVII, engadindo tres balcóns con varandas e un balcón con escaleira lateral. O interior estaba dividido e a maioría das fiestras estaban pechadas. Dende finais do século XIX o edificio deixou de servir de sede do concello. A Domus foi restaurada (ao seu aspecto actual), recuperando as súas características orixinais, coas obras promovidas pola Dirección Xeral de Edificios e Monumentos Nacionais e cun proxecto do arquitecto Baltazar de Castro, sendo inaugurada o 23 de outubro de 1932.

Posteriormente, para reforzar a súa monumentalidade, foron derrubados varios edificios das súas inmediacións e construíuse unha especie de podio na contorna.