Actualmente rexido pola Orde da Mercé, foi unha institución de acollida de peregrinos que “ían a Compostela”, promovida a principios do século XIII por uns frades italianos (“Laudantes Deum”) xunto á capela de San Brais de Vilanova. Deles derivou a Orde da Penitencia dos Bienaventurados Mártires de Cristo, exclusivamente sarriá na súa orixe e desenvolvemento, que se estendeu a Arzúa e Ferreiros de Arzúa, e que en 1568, dando fin á súa vida independente e priores perpetuos, foi forzosamente integrada na Orde da Regular Observancia de San Agustín. Sostiveron ata mediados do século XVIII o hospital de San Roque ou da Madalena (onde está o Cemiterio Novo), e ata a exclaustración, en 1832, os chamados “Hospitaliños Novos” na “Obra Nova” promovida polo bispo Armayá.

É o edificio máis representativo da vila e garda como restos románicos (s.XIII) unha porta no claustro e un arco na Capela do Santo Cristo. Do período gótico (séculos XIV-XVI), correspondentes á segunda e terceira igrexas, conserva un rosetón, sepulcros e nichos de corte manuelino, a capela maior e un claustro tardío (1514) con interesante chan de seixos. O altar maior e a imaxe de San Agustín que o preside son obra do entallador Gregorio Fernández, pai do insigne imaxineiro de igual nome que, natural de Sarria, en Valladolid deixou mostra cumprida da súa mestría e espiritualidade.

Por unha bula do papa Juan XXII (1322) e outra de Clemente VII (1534) concederon a peregrinos e benfeitores do Hospital e do Mosteiro moi amplas indulxencias.

A tapiada Porta de Santa María Magdalena, con imaxe da santa antes titular, correspóndese coa segunda igrexa. A Porta de acceso ao templo, coa cruz dos “madalenos” á beira, é a terceira igrexa e está fronte á Porta de Grazas, que dá acceso ao claustro. A Porta do Convento e Pórtaa dous carros completan os accesos ao mosteiro.

A torre e a Obra Nova son do século XVIII. Na porta dos Hospitaliños Novos figura a lenda “Charitas aedificat” que resume o espírito de acollida cristiá propia das comunidades que alí habitaron.

Un magnifico escudo agustiniano, bordeado pola lenda “Sicut aquila incitans ad volandum pullos suos”, e varios escudos das familias nobres que señorearon a comarca embelecen o conxunto.

Ademais do Convento e Iglesia da Mercé o edificio principal e anexos acollen un centro de ensino e albergue, herdeiro da primitiva fundación.