As raíces do pazo de Vilar de Francos remóntanse a tempos de Carlos V, cinco séculos atrás. Construíuse ao redor dunha antiga torre defensiva, do século XVI, e está dentro dunha gran finca rodeada dunha rexa muralla con almeas.

A visita, dende logo, merece a pena: un conxunto formado polo impoñente pazo, construído na súa maior parte no século XVII, coa torre de catro andares no seu centro, un fermoso xardín, a vivenda dos caseiros, un vello hórreo, un cruceiro e a capela dedicada a Santo Antón de Padua.

En vida do marqués, aproveitábase a festividade de Santo Antón, o 13 de xuño, para abrir as portas do pazo á veciñanza. Xa fóra das murallas, nunha finca próxima, encontrarás o carballo de Santo Antón, que ten xa varios centos de anos.

O morgado de Vilar de Francos nace en época de Carlos V, e ten orixe no matrimonio dun membro da familia Pardiñas, que tiñan solar na torre de Pardiñas, cunha dona da familia Vilar de Francos. Desta familia é Fabián Pardiñas Vilardefrancos, poeta galego do século XVII que chegou a ser deán da catedral de Santiago. No século XIX, o pazo sería comprado polos marqueses de Atalaia.

O último marqués de Atalaia en habitar o pazo, José Antonio Martínez de Pisón, era militar e loitou a favor do bando franquista na Guerra Civil. Salvouse do coñecido naufraxio do buque Castillo de Olite, no que morreron máis de mil persoas. A embarcación foi afundida polo exército republicano en 1939 cando se dirixía a Cartaxena.