O Santuario do Bom Xesús do Monte, tal e como hoxe o coñecemos, é froito de múltiples intervencións arquitectónicas, unidas a un importante esforzo de actualización estética e catequesis que, dende finais do século XV, reafirman a vocación relixiosa deste espazo. Na súa construción traballaron varios artistas bracarenses, fundamentalmente durante a época barroca, xa que os trazos escenográficos das escaleiras e o concepto de igrexa de peregrinación se acentuaron esencialmente nesta época. Así mesmo, está indisolublemente ligado a el o nome do arcebispo D. Rodrigo de Moura Teles, quen dotou a todo este conxunto dunha unidade arquitectónica e iconográfica, celebrando, ao mesmo tempo, o seu propio poder como membro da igrexa. Coloca as súas armas no pórtico que comeza a ruta. As obras do templo continuaron, non obstante, ata o século XIX, e aínda que en todo o espazo predomina a lingua barroca, existen múltiples testemuños do rococó e do neoclasicismo.

O primeiro edificio relixioso levantado neste lugar por orde do arcebispo D. Jorge da Costa, data de 1494. Foi reconstruído sucesivamente nos anos 1522 e 1629, datando desta última campaña as seis capelas do Paixón, as casas dos peregrinos e o nomeamento dun eremita. Noutras palabras, se a idea da Paixón de Cristo asociada a unha viaxe pola montaña (entendida como camiño de salvación) estivo presente dende o principio, foi despois da intervención de 1629 cando se fixo máis efectiva, culminando no século XVIII. , cun proxecto de D. Rodrigo de Moura Teles e D. Gaspar de Bragança. De feito, en 1722 todo o conxunto reformulouse, normalizouse e defíniuse o trazado, partindo do pórtico co escudo arcebispal, dando lugar a oito novas capelas e as súas respectivas fontes con figuras mitolóxicas, que enfrontaron a Verdade e a Fe cristiás co falsidade emanada doutros cultos.

No Terreiro das Chagas atoparás a fonte con emblemas da Paixón que foi atribuída a André Soares, e coa que remata esta primeira parte do percorrido. Séguenlle a Escalinata dos Cinco Sentidos, no que cada fonte corresponde a un significado facilmente identificable, ea escalionata das Virtudes (con representacións de Fe, Esperanza e Caridade), este último atribuído a Carlos Amarante, e executado na época de Arcebispo D. Gaspar de Bragança, responsable da ampliación do santuario.

O paralelismo co Camiño do Calvario e a función catequética de Bom Xesús exprésase ben ao longo do zigzagueante camiño polo que se chega á igrexa, e onde todas as manifestacións artísticas conflúen na mesma dirección, como afirma José Fernandes Pereira: na escaleira dos Cinco Sentidos a mensaxe céntrase na natureza ilusoria e pecaminosa do coñecemento sensible. Porén, a auga e as imaxes sagradas funcionan como posibilidades de purificación, que culminan no Escadório das Virtudes, onde o peregrino entra en contacto coas verdades teolóxicas, atopándose, entón, capaz de entrar na culminación de todo o percorrido: a igrexa, a casa de Deus, no que só deben entrar os puros.

O templo estaba situado anteriormente no final da Escalinata dos Cinco Sentidos, e o seu deseño atribúese a Manuel Pinto Vilalobos (c. 1725). Foi destruído para dar paso ao actual, construído por Carlos Amarante, nunha linguaxe que denota a apertura ao neoclasicismo, e a depuración decorativa resultante, nunha composición onde destaca o corpo central, coroado por un frontón triangular, e flanqueado por dúas torres. Porén, a pesar da cita clásica, Amarante denota a influencia da arquitectura bracarense de André Soares, moi presente na animación efectiva da fachada. O interior é bastante sobrio, con catro capelas laterais, sendo o altar maior o Calvário do escultor bragués José Monteiro da Rocha, e as pinturas de Pedro Alexandrino.